आर्थिक क्रियाकलापमा सुस्तता : सबै कर घट्यो, जरिवाना मात्रै बढ्यो

A+ A A-

चालू आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासमा सबै किसिमका कर राजस्वहरू घटेका छन् । ८ किसिमका कर राजस्व मध्ये ब्याज अन्तर्गतको आयकर (ब्याजकर) करिब १ अर्ब रुपैयाँले वृद्धि भए पनि अन्य करहरू भने सबैको अंक गत वर्षको तुलनामा कमी आएको अर्थमन्त्रालयको त्रैमास तथ्यांकले देखाएको छ ।

गैरकर राजस्वतर्फपनि २७ प्रतिशत अर्थात् ४ अर्ब रुपैयाँले कमी आएको छ ।

अर्थमन्त्रालयका तथ्यांकअनुसार राजस्वमा सबैभन्दा धेरै योगदान गर्ने भन्सार महसुल ३ महिनाको अवधिमा ३.८६ प्रतिशतले ह्रास आएको छ । गत वर्ष पहिलो ३ महिनामा ३९ अर्ब ८ करोड रुपैयाँको यस्तो महसुल उठेकोमा चालू वर्षको पहिलो ३ महिनामा ३७ अर्ब ५६ करोड रुपैयाँ उठेको छ । चालू आर्थिक वर्षको भन्सार महसुल शुल्क १ खर्ब ९३ अर्ब ५५ करोड रुपैयाँ हो ।

मूल्य अभिवृद्धि कर (भ्याट)तर्फ उत्पादन तथा बिक्री सेवा अन्तर्गत १७.५५ प्रतिशतले ह्रास आएको छ भने पैठारी केन्द्रित भ्याट १.६२ प्रतिशतले ह्रास आएको छ ।

यस वर्ष वर्ष ३ खर्ब २ अर्ब १६ करोडको भ्याट उठ्ने लक्ष्य राखिएकोमा पहिलो ३ महिनामा ५८ अर्ब ६ करोड रुपैयाँ उठेको छ । गत वर्ष यही अवधिमा ६४ अर्ब ३९ करोड रुपैयाँको भ्याट उठेको थियो ।

अन्तशुल्कतर्फ पनि आन्तरिक उत्पादन १.६१ प्रतिशत र पैठारीमा २४ प्रतिशतले गिरावट आएको छ । यो वर्ष १ खर्ब ५५ अर्ब ५० करोडको अन्तशुल्क उठ्ने लक्ष्य राखिएकोमा हालसम्म २८ अर्ब ९७ करोड रुपैयाँ उठेको छ ।

आयकरमा समग्रमा ०.८९ प्रतिशको वृद्धि देखिए पनि वास्तविक आयकरण १.७४ प्रतिशले घटेको छ । अर्थात आयको आधारमा बुझाउने करमा करिब ५ करोड रुपैयाँ कमी आएको छ । तर, ब्याजबाट प्राप्त हुने आयाकर अर्थात ब्याजकर भने १४.६३ प्रतिशतले बढेको छ ।

गत वर्षको ३ महिनाको अवधिमा ५ अर्ब ६१ करोड रुपैयाँको ब्याजकर उठेकोमा चालू वर्षमा भने ६ अर्ब ४३ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । यसले मानिसको आय घटे पनि तिर्नुपर्ने रकम समयमै नबुझाएको कारण तिर्नु पर्ने जरिवानाको रकम भने बढी असुल भएको देखिएको छ ।

अन्य करतर्फ ४१ प्रतिशत र गैरकरतर्फ २७ प्रतिशतको ह्रास आएको छ । यो अवधिमा ३ अर्ब ५५ करोडको अन्य कर र ८ अर्ब ९३ करोड रुपैयाँको गैरकर उठेको छ । गत वर्ष यही अवधिमा क्रमश : ६ अर्ब ९ करोड र १२ अर्ब २५ करोड रूपैयाँ उठेको थियो ।

सबै किसिमका कर कम भएपनि गत वर्षको बेरूजु रकम फछ्योट अन्तर्गत अन्य कर शीर्षकमा पूर्वाधार सेवाको उपयोग, सडक मर्मत तथा सुधार दस्तुर, सडक निर्माण तथा सम्भार शुल्क र शिक्षा शुल्कका साथै अन्य कोषबाट समेत राखिएको रकम शतप्रतिशत बढेको देखिएको छ । गत वर्ष पहिलो ३ महिनामा ११ अर्ब रुपैयाँ यस्तो रकम उठेकोमा चालू वर्षमा भने २२ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ ।

अर्थमन्त्रालयको समीक्षामा अब सामान्य अवस्थाबाट आर्थिक क्रियाकलाप चलायमान नभएमा चालू आर्थिक वर्षमा सरकारले लक्ष्य लिएको १० खर्ब ११ अर्बको राजस्व उठाउन असम्भव देखिएको छ ।

अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले अब आर्थिक क्रियाकलपामा अवरोध सिर्जना भए लक्ष्य प्राप्‍ति गर्न नसकिने बताएका छन् ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक ३०, २०७७ ११:१८